BRICS birliğine neden bu kadar ülke katılmak istiyor, birliğin amaçları neler?

BRICS ülkeleri, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika, yeni ülkelerin katılımını görüşmek üzere 22 Ağustos’ta Johannesburg’ta bir araya geliyor.

Evsahibi ülke Güney Afrika yönetimi, 40 kadar ülkenin daha birliğe katılmak istediğini açıklıyor.

2001 yılında yatırım bankası Goldman Sachs’te çalışan Jim O'Neill isimli bir ekonomist, birliğe ismini veren ‘BRIC’ kısaltmasını, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in İngilizcelerinin baş harflerinden üretti.

Bunlar o dönemde, yüzölçümü olarak büyük, orta gelir düzeyinde olan ama hızlı büyüyen ekonomilerdi. O’Neill bu ülkelerin 2050’ye kadar dünyanın en büyük ekonomileri arasında olacağını öngördü.

2006 yılında dört ülke bir araya gelmeye karar verdi ve BRIC’i oluşturdu. 2010 yılında Güney Afrika’nın katılımıyla BRICS haline aldı.

BRICS ne kadar etkili bir birlik?

Bu ülkelerin toplam nüfusu 3 milyar 240 milyon kişi civarında ve ulusal ekonomik büyüklüklerinin toplamı da 26 trilyon dolara karşılık geliyor. Bu da dünya ekonomisinin yüzde 26’sını oluşturuyor.

Buna karşın Atlantik Konseyi isimli ABD’li düşünce kuruluşuna göre, BRICS ülkelerinin Uluslararası Para Fonu’ndaki (IMF) yüzde 15’lik bir oy hakkı bulunuyor.

BRICS’in amacı ne?

BRICS, IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası finans kurumlarındaki yerleşmiş yapıyı geliştirmek ve gelişmekte olan ekonomilere daha fazla ‘temsil ve söz hakkı verilmesini sağlamak’ için kuruldu.

2014 yılında Brics ülkeleri Yeni Kalkınma Bankası’nı (NBD) 250 milyar dolarlık sermayeyle kurdu. Bu bankanın amacı gelişen ülkelerdeki kalkınma projelerine kredi sağlamak olarak belirlendi.

Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi BRICS’e üye olmayan ülkeler de Yeni Kalkınma Bankası’na katıldı.

BRICS ülkeleri ortak bir para birimi çıkarabilir mi?

BRICS ülkeleri Brezilya ve Rusya’dan önde gelen siyasetçiler, uluslararası ticaret ve finans piyasalarında hakim konumda olan dolara rakip olmak için bir para birimi yaratmak fikrini yakın zaman önce ortaya attı.

Ancak Güney Afrika’nın birlik temsilcisi Anil Sooklal, bu teklifin Johannesburg zirvesinde masada olmayacağını söyledi.

BRICS ifadesini ilk kullanan ekonomist Jim O'Neill, Financial Times’a verdiği röportajda yeni para birimi fikrinin ‘saçmalık’ olduğunu savundu.

BRICS ülkelerinin ortak ve ayrıldıkları noktalar neler?

Dublin’deki Trinity College’dan Profesör Padraig Carmody, tüm BRICS ülkelerinin kendi coğrafi bölgelerinde, önemli bir ülke konumunda olduğunu söylüyor:

Çin’in dünyada başat konumda bir ülke haline geldiğini söyleyen Carmody, Pekin’in, dünyanın güneyinde de sözü geçen bir ülke görüntüsü için BRICS’i araç olarak kullandığı ve bu sayede mevcut uluslararası düzeni değiştirmek çağrısına zemin yaptığını söylüyor.

Buna karşın Hindistan, Çin’in Asya - Pasifik bölgesinde rakibi konumunda bulunuyor. İki ülke arasında sınır gerilimi de var ve Yeni Delhi hükümeti, komşusunun nüfuz alanı konusunda ABD dahil bazı ülkelerle birlikte hareket ediyor.

BRICS ülkeleri ardında Batılı ülkelere karşı tavır noktasında da ortak bir görüş yok.

Chatham House isimli düşünce kuruluşundan Creon Butler, “Rusya, Batıyla olan mücadelesinde BRICS’i, Ukrayna işgali nedeniyle gelen yaptırımları aşabilmek noktasında bir araç olarak görüyor” diyor.

Rusya’nın petrolünün yaptırımlar sonrası en büyük alıcısı Hindistan ve Çin haline geldi.

Moskova aynı zamanda, Çin ve Güney Afrika ile ortak bir deniz tatbikatı da düzenledi.

Ancak diğer BRICS üyesi ülkeler, net bir ayrımla Batı karşıtı birliğin bir üyesi haline gelmeye istekli değil.

Butler, Brezilya ve Güney Afrika’nın bölünmüş bir dünya istemediğini söylüyor ve “Batı karşıtlığı güvenlikleri ve gelişmeleri için kötü bir adım olur” diyor.

Hangi ülkeler Brics’e katılmak istiyor?

Güney Afrika’nın Brics Büyükelçisi Anil Sooklal, 22 ülkenin resmi olarak birliğe katılma başvurusu yaptığını ve aynı sayıda ülkenin de katılımla ilgilendiğini söylüyor.

Bu ülkeler arasında İran, Arjantin, Küba, Kazakistan, Etiyopya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezüela bulunuyor.

Profesör Carmody, güç dengesinin Batı’dan, BRICS ülkeleri gibi gelişmekte olan ülkelerin lehine doğru kaydığına dair bir anlayış olduğunu söylüyor.

BRICS’in, üye ülkeler tarafından ‘özel bir kulüp’ olarak görüldüğünü söylüyor ve sadece birkaç ülkenin kabul edileceğini düşündüğünü kaydediyor.

Carmody, “Kabul edilecek yeni üyeler, İran gibi karmaşık bir ülke yerine Arjantin gibi ülkeler olacaktır” yorumunu yapıyor.

BRICS zirvesinde ne konuşulacak?

2023 BRICS zirvesi, 22 - 24 Ağustos’ta Johannesburg’ta yapılıyor.

Zirvenin başlıca konularından biri, aday ülkelerin hangilerinin birliğe kabul edileceği olacak.

İklim değişikliği, ticaret anlaşmaları ve yatırım fırsatları da konular arasında olacak.

Güney Afrika, 60’tan fazla ülkeye zirveye katılım daveti gönderdi.

Ancak Rusya lideri Vladimir Putin zirveye katılmıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Rusya lideri Vladimir Putin için savaş suçlarından tutuklama emri çıkartmıştı.

Güney Afrika bu anlaşmaya taraf olduğu için, resmi olarak bu kararı uygulamakla hükümlü konumda yer alıyor.

Putin, zirveye video konferans yoluyla katılacağını, Rusya’nın Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov tarafından temsil edileceğini duyurdu.